Αντιμετωπίζετε προβλήματα όρασης που σας δυσκολεύουν να εκτελέσετε συνηθισμένες δραστηριότητες στη καθημερινότητά σας όπως διάβασμα, γράψιμο, αναγνώριση προσώπων και περιβάλλοντος και τα συμβατικά γυαλιά όρασης δεν μπορούν να σας βοηθήσουν, τότε ήρθε η ώρα να επισκεφθείτε έναν Ειδικό Οφθαλμίατρο προκειμένου να τα αντιμετωπίσετε!
Ο Χειρουργός Οφθαλμίατρος Στέλιος ∆. Καρδιτσάς, ιδρυτής του Ελληνικού Οφθαλμολογικού Ιατρείου Αποκατάστασης Χαμηλής Όρασης (Low Vision Rehabilitation), σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, απόφοιτος (αριστούχος) της Ιατρικής Σχολής, καθώς και της Φυσικομαθηματικής Σχολής (τμ. Φαρμακευτικής) του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ∆ιδάκτωρ Οφθαλμολογίας (Doctor of Philosophy- Ph.D.) της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης, Μ. Βρετανίας, αλλά και διατελέσας ως ερευνητής στην αποκατάσταση χαμηλής όρασης ενηλίκων και παίδων, στο Massachusetts Eye and Ear Infirmary, Πανεπιστήμιο Harvard, Η.Π.Α, μας καταθέτει την εμπειρία του και δίνει νέα δεδομένα, ελπίδα και λύσεις σε όσους αντιμετωπίζουν προβλήματα χαμηλής όρασης.
Κύριε Καρδιτσά πότε θα λέγατε ότι ένας ασθενής έχει “χαμηλή όραση”;
Ως χαμηλή όραση ορίζεται το επίπεδο όρασης κάτω από το οποίο ο ασθενής δυσκολεύεται ή αδυνατεί να εκτελέσει καθημερινές συνηθισμένες δραστηριότητες (διάβασμα, γράψιμο, αναγνώριση προσώπων και περιβάλλοντος κλπ), χωρίς να μπορεί να βοηθηθεί με συμβατικά γυαλιά. Ο όρος «χαμηλή όραση» δεν περιγράφει μία συγκεκριμένη πάθηση και δεν ταυτίζεται με την «τυφλότητα»: το «χαμηλή» σημαίνει ότι η όραση αυτών των ασθενών είναι χαμηλότερη της φυσιολογικής ενώ το «όραση» προσδιορίζει οτι αυτοί οι ασθενείς με «χαμηλή όραση» δεν είναι τυφλοί. H απώλεια της όρασης είναι συνήθως προοδευτική και πλήττει μια μεγάλη κατηγορία συνανθρώπων μας, όχι μόνο άτομα τρίτης ηλικίας, αλλά παιδιά και νέους, καθώς και ανθρώπους στη παραγωγική ηλικία που αδυνατούν να εκπληρώσουν τις καθημερινές τους δραστηριότητες.
Πώς μπορεί να εκδηλωθεί η ” χαμηλή όραση”;
Η χαμηλή όραση μπορεί να εκδηλωθεί όχι μόνο ως ελαττωμένη οπτική οξύτητα ή/και απώλεια οπτικού πεδίου, αλλά και ως ελαττωμένη ευαισθησία στις αντιθέσεις (contrast), φωτοφοβία, μεταμορφοψία, ελαττωμένη χρωματική αντίληψη, ελαττωμένη στερεοσκοπική όραση, μειωμένη προσαρμογή στο φως και στο σκοτάδι, διαταραχή διόφθαλμης λειτουργίας, ελαττωμένη οπτική αντίληψη ή συνδυασμός αυτών.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ.) το όριο κάτω από το οποίο κάποιος θεωρείται ότι πάσχει από χαμηλή όραση είναι τα 3/10. Με την ευρύτερη έννοια όμως, κάποιος με οπτική οξύτητα 10/10 ή/και πλήρες οπτικό πεδίο είναι ασθενής με χαμηλή όραση αν έχει π.χ. φωτοφοβία, δυσχρωματοψία, μειωμένη προσαρμογή στο φως ή στο σκοτάδι, ελαττωμένη στερεοσκοπική όραση, διπλωπία κλπ, καθώς δεν είναι ικανοποιημένος από την ποιότητα της όρασής του.
Που οφείλεται η “χαμηλή όραση”;
Σε κληρονομικές, συγγενείς ή επίκτητες διαταραχές, που εντοπίζονται είτε στον βολβό (κερατοειδή, ίριδα, φακό, υαλοειδές ή αμφιβληστροειδή), συμπεριλαμβανομένων των επικουρικών μορίων των οφθαλμών και των οφθαλμοκινητικών μυών, είτε στο οπτικό νεύρο και στην υπόλοιπη οπτική οδό με τις συνδέσεις της μέχρι τον ινιακό λοβό του εγκεφάλου.
Με ποιούς τρόπους μπορεί κάποιος να βελτιώσει την ποιότητα της όρασης του;
Πρωταρχικό ρόλο στην επίτευξη αυτού του στόχου έχουν τα βοηθήματα χαμηλής όρασης, τα οποία είναι ειδικά γυαλιά ή φακοί ή συσκευές που υποβοηθούν τον ασθενή να χρησιμοποιεί καλύτερα –δηλαδή να μεγιστοποιεί– την υπολειπόμενη όρασή του.
Τα βοηθήματα χαμηλής όρασης χωρίζονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: οπτικά, μη οπτικά και ηλεκτρονικά. Τα οπτικά χρησιμοποιούν τη μεγέθυνση για να μεγαλώσουν το είδωλο του αντικειμένου στον αμφιβληστροειδή. Πάνω από το 80% των ατόμων με χαμηλή όραση αντιδρά θετικά σε κάποια μορφή μεγέθυνσης.
Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα ειδικά πρισματικά γυαλιά που εκτρέπουν την φωτεινή ακτινοβολία ανάλογα με την έκπτωση της οπτικής οξύτητας ή /και του οπτικού πεδίου, τα γυαλιά με ειδικούς φακούς υψηλής διαθλαστικής δύναμης, ή ακόμα και συνδυασμός φακών, πρισμάτων, κατόπτρων ή και μιας ηλεκτρικής συσκευής. Υποδιαιρούνται σε βοηθήματα για κοντινή και για μακρινή όραση.
Τα μη οπτικά βοηθήματα είναι συσκευές που δεν χρησιμοποιούν μεγεθυντικούς φακούς και υποβοηθούν τα άτομα με χαμηλή όραση να λειτουργούν καλύτερα στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Ο κατάλληλος φωτισμός (ψυχρός, θερμός, κρυφός, ειδικοί λαμπτήρες φωτοσκιάσεων, λαμπτήρες πυρακτώσεως ή αλογόνου, LED κ.ά.) είναι το σημαντικότερο μη οπτικό βοήθημα με θεαματικά αποτελέσματα σε όλες ανεξαιρέτως τις παθήσεις.
Χρησιμοποιούμε επίσης ειδικούς απορροφητικούς φακούς ( φίλτρα με ειδικό μήκος κύματος και αποχρώσεις), βοηθήματα που αυξάνουν τις αντιθέσεις (contrast), βοηθήματα που ελέγχουν τις αντανακλάσεις και βοηθήματα με γραμμική μεγέθυνση.
Στα ηλεκτρονικά βοηθήματα χαμηλής όρασης υπάγονται οι ηλεκτρονικοί μεγεθυντές οθόνης( σταθερά και φορητά κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης/CCTVs), καθώς και συστήματα που βασίζονται σε ειδικά προγράμματα, τα οποία μπορούν να εγκατασταθούν στον ηλεκτρονικό υπολογιστή του ασθενούς και συσκευές που μετατρέπουν τον γραπτό λόγο σε προφορικό (OCR), ιδιαίτερα χρήσιμες σε άτομα με πολύ χαμηλή όραση, αλλά ακόμη και σε άτομα που δεν αντιλαμβάνονται το φως. Η συνεχώς εξελισσόμενη τεχνολογία, τόσο των ηλεκτρονικών μέσων, όσο και των κινητών τηλεφώνων(smart phones) είναι ιδιαίτερα χρήσιμη.
Πόσο σημαντικό είναι να γίνει μια αξιολόγηση από το Ειδικό Οφθαλμίατρο και μια κατάλληλη εκπαιδευτική διαδικασία για τη χρήση των βοηθημάτων αυτών;
Η αξιολόγηση από έναν Ειδικό Οφθαλμίατρο είναι προϋπόθεση, ενώ για την καλύτερη δυνατή χρήση των βοηθημάτων και της υπολειπόμενης όρασης του ασθενούς, είναι απαραίτητη η πολύωρη και επίπονη εκπαίδευσή του, ώστε να αναπτύξει μεγαλύτερη ικανότητα να ερμηνεύει εικόνες και εντυπώσεις, καθώς και λειτουργική βελτίωση του περιβάλλοντος χώρου( φωτισμός, χρώματα, αντιθέσεις/contrast κλπ).
Στην εποχή μας δεν μιλάμε πλέον για απλή εφαρμογή βοηθημάτων χαμηλής όρασης, αλλά για πλήρες πρόγραμμα αποκατάστασης χαμηλής όρασης.
Θεωρείτε οτι η ραγδαία εξέλιξη της επιστήμης μπορεί να μας κάνει να αισιοδοξούμε για όσους έχουν προβλήματα χαμηλής όρασης;
Στην εποχή μας έχει αρχίσει να αλλάζει ο τρόπος αντιμετώπισης αυτών των ασθενών. Αναπτύσσονται πολλές καινούργιες θεραπευτικές μέθοδοι, όπως η εφαρμογή αρχέγονων στελεχιαίων κυττάρων (βλαστοκυττάρων) , η εμφύτευση ενδο- ή υπο- αμφιβληστροειδικών microchip, η γονιδιακή θεραπεία (gene therapy), η ηλεκτροδιέγερση κ.ά..
Λίγα λόγια για τον Δρ Στέλιο Δ. Καρδιτσά
Διδάκτωρ Οφθαλμολογίας (Doctor of Philosophy – Ph.D.) της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης, Μ. Βρετανία. Μεταδιδακτορικός ερευνητής επί σειρά ετών στο Πανεπισήμιο Harvard της Βοστώνης, ΗΠΑ.
Σύμβουλος στον Αμερικανικό Εθνικό Οργανισμό Ατόμων με Χαμηλή Όραση, με έδρα τη Ν. Υόρκη, ΗΠΑ.
Ο Δρ Στυλιανός Δ. Καρδιτσάς είναι ο μοναδικός Οφθαλμίατρος στην Ελλάδα, και από τους ελάχιστους στον κόσμο, εξειδικευμένος στην αποκατάσταση χαμηλής όρασης (Low Vision Rehabilitation) στο νέο αυτό τομέα (υποειδικότητα) της Οφθαλμολογίας.
